Tỷ lệ đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam được dự báo là rất thấp
Tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường trình bày cho biết: Sau gần 5 năm thực hiện đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam, theo Báo cáo của Bộ Ngoại giao, tính đến ngày 31/12/2013, mới có trên 6.000 người làm thủ tục đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam. So với tổng số người Việt Nam định cư ở nước ngoài chưa mất quốc tịch Việt Nam thì tỷ lệ đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam được dự báo là rất thấp.
Kết quả hạn chế nêu trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau, trong đó đến nay nhiều người trong số những người Việt Nam định cư ở nước ngoài đã có quốc tịch nước sở tại, ổn định cuộc sống, công ăn việc làm và cư trú ở nước ngoài, nên việc lựa chọn giữ quốc tịch Việt Nam bên cạnh quốc tịch nước sở tại của họ, là vấn đề khó khăn, vì lo ngại ảnh hưởng đến quyền lợi, công ăn việc làm, cư trú của họ. Cộng đồng người Việt Nam định cư ở rất nhiều nước (khoảng trên 100 nước, vùng lãnh thổ), một bộ phận trong số họ lại cư trú tại những vùng xa xôi hoặc ở nơi chưa có cơ quan đại diện của ta, nên không tiếp cận được thông tin, không nắm được quy định đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam theo Luật Quốc tịch năm 2008. Một bộ phận định cư tại những địa bàn nhạy cảm, phức tạp, có nơi bị các thế lực cực đoan chống phá…, nên gặp khó khăn trong việc đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam.
Về chủ quan, công tác ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật, nhất là Thông tư, Thông tư liên tịch, chưa kịp thời, làm cho việc triển khai đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam trên thực tế không bảo đảm được đúng thời gian Luật định.
Trong khi đó, thời hạn đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam sẽ kết thúc vào ngày 01/7/2014 tới đây. Theo quy định tại khoản 3 Điều 26 Luật Quốc tịch Việt Nam năm 2008 thì những người không đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam sẽ đương nhiên mất quốc tịch Việt Nam. Sau này, nếu có nguyện vọng thì họ phải làm thủ tục xin trở lại quốc tịch Việt Nam theo quy định của Luật. Vì vậy, việc ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam năm 2008 là rất cần thiết và cấp bách.
Bỏ để “không tạo áp lực về thời gian”
Theo đó, Chính phủ đề nghị sửa đổi điều 13 theo hướng: Người có quốc tịch Việt Nam bao gồm người đang có quốc tịch Việt Nam cho đến ngày Luật này có hiệu lực và người có quốc tịch Việt Nam theo quy định của Luật này.
Người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà chưa mất quốc tịch Việt Nam theo quy định của pháp luật Việt Nam trước ngày 01 tháng 7 năm 2009 thì vẫn còn quốc tịch Việt Nam và phải đăng ký với cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài để giữ quốc tịch Việt Nam.
Theo Chính phủ, việc sửa đổi theo hướng bỏ quy định về thời hạn đăng ký giữ quốc tịch nói trên là để không tạo áp lực về thời gian đối với người Việt Nam định cư ở nước ngoài trong việc đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam. Đồng thời, việc bổ sung quy định về trình tự, thủ tục đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam và gắn kết với việc hướng dẫn cấp hộ chiếu Việt Nam cho người đăng ký giữ quốc tịch có đủ giấy tờ chứng minh có quốc tịch Việt Nam, sẽ bảo đảm tốt hơn lợi ích thiết thực của người đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam.
Ủy ban Pháp luật nhận định, quy định về đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam nhằm mục đích rành mạch hóa tình trạng quốc tịch của một bộ phận người Việt Nam định cư ở nước ngoài, thuận lợi hơn cho Nhà nước trong việc tổ chức để công dân thực hiện các quyền của mình (ví dụ như quyền bầu cử...), thực hiện trách nhiệm bảo hộ công dân Việt Nam ở nước ngoài. Song nếu không làm rõ được ý nghĩa và lợi ích cụ thể của việc đăng ký giữ quốc tịch thì dù có kéo dài thời hạn đăng ký giữ quốc tịch thì vẫn sẽ khó có thể đạt được mục tiêu đề ra. Nếu bãi bỏ hoàn toàn quy định tại khoản 2 Điều 13 và khoản 3 Điều 26 như một số ý kiến đề nghị thì có thể làm ảnh hưởng đến lợi ích của một bộ phận người Việt Nam định cư ở nước ngoài, khó khăn cho Nhà nước trong việc quản lý và thực hiện trách nhiệm bảo hộ công dân Việt Nam ở nước ngoài.
Ủy ban pháp luật cũng tán thành với đề nghị của Chính phủ về việc bãi bỏ quy định tại khoản 3 Điều 26 của Luật quốc tịch Việt Nam. Những người đã đăng ký giữ quốc tịch Việt Nam theo quy định tại khoản 2 Điều 13 của Luật quốc tịch Việt Nam từ ngày 01/7/2009 đến nay mà đã được xác nhận là có quốc tịch Việt Nam thì được cấp hộ chiếu Việt Nam nếu họ có yêu cầu.
Thu Hằng