Vì “giấy bán, tặng, cho xe của cá nhân” được coi là một loại hợp đồng, giao dịch nên đương nhiên việc công chứng, chứng thực “giấy bán, tặng, cho xe của cá nhân” phải được thực hiện theo thủ tục công chứng, chứng thực hợp đồng, giao dịch. Và quy định của pháp luật công chứng, chứng thực về vấn đề này hiện nay đã rõ ràng, cụ thể. Theo đó, tổ chức hành nghề công chứng có thẩm quyền công chứng hợp đồng, giao dịch (không phân biệt hợp đồng, giao dịch liên quan đến bất động sản hay động sản, hợp đồng có giá trị lớn hay giá trị nhỏ), trong đó có hợp đồng bán, tặng, cho xe của cá nhân. Còn theo quy định tại Nghị định 75/2000/NĐ-CP ngày 8/12/2000 của Chính phủ về công chứng, chứng thực thì UBND cấp huyện có thẩm quyền chứng thực hợp đồng, giao dịch liên quan đến động sản có giá trị dưới 50 triệu đồng. Như vậy, trường hợp chứng thực hợp đồng bán, tặng, cho xe của cá nhân có giá trị dưới 50 triệu đồng thì thuộc thẩm quyền của UBND cấp huyện, trường hợp hợp đồng bán, tặng, cho xe của cá nhân có giá trị trên 50 triệu đồng thì chỉ thuộc thẩm quyền công chứng của tổ chức hành nghề công chứng. Khi yêu cầu công chứng, chứng thực hợp đồng bán, tặng, cho xe của cá nhân, các bên giao kết hợp đồng phải xuất trình giấy tờ tùy thân; bên bán, cho, tặng xe phải xuất trình giấy tờ chứng minh quyền sở hữu xe (vì xe là loại tài sản phải đăng ký quyền sở hữu theo quy định của pháp luật) và các giấy tờ cần thiết có liên quan. Công chứng viên, người thực hiện chứng thực phải xác định năng lực hành vi dân sự, ý chí tự nguyện của các bên tham gia giao kết, xác định tính hợp pháp của tài sản được giao dịch… sau đó mới thực hiện công chứng, chứng thực hợp đồng. Tóm lại, để công chứng, chứng thực hợp đồng bán, tặng, cho xe của cá nhân, công chứng viên, người thực hiện chứng thực phải thực hiện một loạt thao tác theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ để đảm bảo tính xác thực, tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch.
Tất nhiên, nếu chỉ dừng lại như quy định hiện nay thì mọi việc sẽ rất lôgic, đảm bảo tính thống nhất, phù hợp của quy định của pháp luật (về mặt lý luận…). Tuy nhiên, thực tế hiện nay, bên cạnh những chiếc xe có giá trị lớn của cá nhân - cần được giao dịch theo trình tự, thủ tục chặt chẽ của việc công chứng, chứng thực hợp đồng, giao dịch - vẫn còn tồn tại nhiều xe có giá trị vừa và nhỏ, dùng để phục vụ cuộc sống, mưu sinh của đại bộ phận người dân…và chúng vẫn có nhu cầu được đem ra giao dịch. Vậy nếu tất cả những chiếc xe này, không phân biệt giá trị, miễn là “xe của cá nhân” thì khi có nhu cầu giao dịch, đều phải được chứng thực theo thủ tục chứng thực hợp đồng, giao dịch thì có phù hợp không? Có đảm bảo cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho người dân? Trong khi đó, để công chứng, chứng thực hợp đồng bán, tặng, cho xe cá nhân, người yêu cầu công chứng, chứng thực phải thực hiện các thủ tục khá phức tạp, phải đi xa (tới tổ chức hành nghề công chứng hoặc UBND cấp huyện) và phải trả một khoản phí, lệ phí tương đối cao (mức phí, lệ phí áp dụng với hoạt động công chứng, chứng thực hợp đồng, giao dịch). Có lẽ cũng chính vì điều này, mà Bộ Công an đã không quy định “cứng”: “Hợp đồng bán, tặng, cho xe của cá nhân phải có chứng thực hoặc công chứng theo quy định của pháp luật”. Ở đây, trong trường hợp này, khái niệm “hợp đồng” đã được thay thế bằng khái niệm “giấy” cho “mềm mại”, phải chăng để cơ quan quản lý công tác công chứng, chứng thực dễ vận dụng, tạo thuận lợi cho người dân?
Chính vì lẽ đó, để tạo thuận lợi cho người dân, Bộ Tư pháp đã có Công văn hướng dẫn việc bán, tặng, cho xe của cá nhân có thể được chứng thực theo thủ tục chứng thực chữ ký. Theo quy định tại Nghị định 79/20007/NĐ-CP ngày 18/5/2007 của Chính phủ về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký thì thủ tục chứng thực chữ ký rất đơn giản: người yêu cầu chứng thực xuất trình giấy tờ tùy thân, giấy tờ mà mình sẽ ký vào đó và ký trước mặt người thực hiện chứng thực (không phải xuất trình giấy tờ chứng minh quyền sở hữu xe và các giấy tờ có liên quan khác) và lệ phí chứng thực chữ ký cũng rất thấp, chỉ có 10.000 đồng. Như vậy, thực hiện hướng dẫn này, người dân khi bán, tặng, cho xe có hai sự lựa chọn: có thể yêu cầu công chứng, chứng thực theo thủ tục công chứng, chứng thực hợp đồng, giao dịch (tại tổ chức hành nghề công chứng/ UBND cấp huyện) hoặc yêu cầu chứng thực theo thủ tục chứng thực chữ ký (tại UBND cấp xã).
Có quan điểm cho rằng, việc chứng thực giấy bán, tặng, cho xe của cá nhân theo thủ tục chứng thực chữ ký là không phù hợp, trái với bản chất của việc bán, tặng, cho xe, không đảm bảo chặt chẽ về mặt trình tự, thủ tục. Tuy nhiên, theo quan điểm của chúng tôi, để đảm bảo thuận lợi cho người dân, không nên quy định tất cả mọi trường hợp bán, tặng, cho xe của cá nhân đều phải được công chứng, chứng thực theo thủ tục công chứng, chứng thực hợp đồng, giao dịch, mà cần quy định trong một số trường hợp, việc chứng thực giấy bán, tặng, cho xe của cá nhân có thể được thực hiện theo thủ tục chứng thực chữ ký. Quy định như vậy, người dân sẽ có sự lựa chọn phù hợp: Đối với xe có giá trị lớn, các bên sẽ lựa chọn thủ tục công chứng, chứng thực hợp đồng, giao dịch để đảm bảo an toàn pháp lý, còn đối với những xe có giá trị vừa và nhỏ, người dân sẽ lựa chọn chứng thực theo thủ tục chứng thực chữ ký. Tuy nhiên, để tránh trường hợp người dân lợi dụng trên thực tế, với những xe có giá trị lớn vẫn yêu cầu chứng thực theo thủ tục chứng thực chữ ký để giảm lệ phí, dễ dẫn đến xảy ra tranh chấp, khiếu kiện, pháp luật cần quy định chặt chẽ hơn theo hướng giới hạn chỉ việc bán, tặng, cho đối với những xe có giá trị vừa và nhỏ (cụ thể là dưới 50 triệu), thì bên bán, tặng, cho xe mới được lựa chọn yêu cầu chứng thực theo thủ tục chứng thực chữ ký. Quy định như vậy, vừa đảm bảo thuận lợi cho người dân, mà vẫn đảm bảo an toàn an toàn pháp lý./.
Nguyễn Thu Hương