Quản lý hộ tịch là một bộ phận của quản lý dân cư, có vai trò trọng yếu trong nền hành chính hiện nay, với phạm vi rộng lớn tác động đến mọi tầng lớp dân cư. Đăng ký và quản lý hộ tịch không chỉ có vai trò quan trọng trong lĩnh vực quản lý kinh tế, chính trị xã hội trong giai đoạn lịch sử của đất nước, mà còn phản ánh ở mức độ đặc thù về truyền thống, tập quán trong tổ chức đời sống xã hội và quản lý dân cư của quốc gia nói chung, tại mỗi địa phương nói riêng.
1. Đánh giá về tình hình đăng ký, quản lý hộ tịch tại quận Ô Môn
Trong thời gian qua, kể từ khi thực hiện Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch (thay thế Nghị định 83/1998/NĐ-CP ngày 10/10/1998 của Chính phủ), lĩnh vực này tại địa phương đã có nhiều tiến bộ, cơ bản đáp ứng được yêu cầu đăng ký và quản lý hộ tịch của UBND các cấp, phát huy vai trò đăng ký và quản lý hộ tịch tại cơ sở, tạo điều kiện cho người dân thực hiện quyền nhân thân theo quy định pháp luật về hộ tịch.
UBND quận Ô Môn luôn nhận thức tầm quan trọng trong công tác đăng ký và quản lý hộ tịch, đã tổ chức quán triệt Nghị định 158/2005/NĐ-CP về đăng ký và quản lý hộ tịch và nhiều văn bản thi hành khác. Trên cơ sở đó, UBND quận đã ban hành 02 Chỉ thị về đăng ký và quản lý hộ tịch cho phù hợp với thực tế tình hình của địa phương và nhiều văn bản hành chính chỉ đạo công tác này.
Phòng Tư pháp tích cực tham mưu cho UBND quận trong việc triển khai tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về hộ tịch đến cơ sở; phối hợp với các cơ quan truyền thông tuyên truyền sâu rộng về đăng ký hộ tịch; phối hợp với Đoàn thể tuyên truyền vận động Nhân dân hiểu và tích cực đăng ký hộ tịch. Đặc biệt trong các dịp hè Phòng đã phối hợp Quận Đoàn xây dựng đội tuyên truyền viên pháp luật đến từng hộ dân, vận động người dân đăng ký khai sinh, kết hôn. Năm 2000 và 2001 là năm đầu thực hiện Luật Hôn nhân và gia đình, UBND quận đã chỉ đạo đăng ký dứt điểm hôn nhân thực tế (theo Nghị quyết 35/2000/QH10 của Quốc hội về việc thi hành Luật Hôn nhân và gia đình, Nghị định số 77/2001/NĐ-CP của Chính phủ) và thường xuyên vận động việc đăng ký khai sinh cho trẻ em, kể cả người lớn tuổi, đạt trên 96% người dân thực hiện đăng ký…
Bên cạnh đó, hàng năm, UBND Quận chỉ đạo Phòng Tư pháp tổ chức các lớp bồi dưỡng kiến thức về hòa giải ở cơ sở lồng ghép vào công tác đăng ký và quản lý hộ tịch cho cán bộ hòa giải; tổ chức các cuộc thi, hội thi tìm hiểu về hộ tịch; in tờ rơi phân phát đến từng hộ gia đình và thường xuyên kiểm tra công tác đăng ký quản lý hộ tịch của các phường. Đồng thời, UBND cũng tổ chức tốt mô hình một cửa, một cửa liên thông giữa quận và phường, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong giao dịch, rút ngắn 2/3 thời gian giải quyết công việc. UNND cũng chỉ đaọh tốt công tác phối hợp giữa phòng Tư pháp với cơ quan Công an và cơ quan Giáo dục đăng ký khai sinh quá hạn, cải chính hộ tịch và điều chỉnh các giấy tờ có liên quan giữa hộ tịch, hộ khẩu, học bạ…
Đạt được những kết quả nêu trên là do sự quan tâm lãnh đạo của cấp Ủy đảng các cấp, sự điều hành của UBND quận, cơ quan Tư pháp tham mưu tốt; nắm vững quy định pháp luật vận dụng sát thực tế; đội ngũ cán bộ có tâm huyết. Phối hợp tốt giữa Tư pháp, các phòng chuyên môn, đoàn thể và UBND các phường. Đặc biệt đội ngũ cán bộ Phòng Tư pháp khá ổn định, được bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, kế thừa và rèn luyện trong thực tiễn, tuy rằng lực lượng cán bộ Phòng Tư pháp hiện tại còn khá khiêm tốn (04 biên chế và 01 hợp đồng).
Về cơ cấu: 01 Trưởng phòng, 01 Phó Trưởng phòng (04 nam, 01 nữ).
Về trình độ chuyên môn: 5/5 đ/c đều tốt nghiệp Đại học Luật; 01 đ/c cao cấp chính trị; 02 đ/c trung cấp chính trị, 01 đ/c sơ cấp chính trị, có 01 đ/c thâm niên 18 năm làm công tác Tư pháp, 01 đ/c mới vào và 02 đ/c có 03 năm công tác trong ngành Tư pháp.
Về chất lượng hoạt động của cán bộ Phòng Tư pháp: đã qua đào tạo về chuyên môn, thường xuyên được tập huấn về nghiệp vụ, trưởng thành từ cơ sở, hiểu biết tình hình thực tế địa phương, đạo đức phẩm chất tốt. Nhiều năm liền chi bộ cơ quan đều đạt danh hiệu chi bộ trong sạch vững mạnh; không có đ/c nào vi phạm đạo đức phẩm chất cũng như vi phạm về chuyên môn nghiệp vụ.
Về cơ sở vật chất, trang thiết bị của Phòng Tư pháp: Phòng Tư pháp làm việc tại trụ sở UBND quận, được cấp 01 phòng riêng (với diện tích 28,35m2 ), được trang bị 03 máy vi tính, 02 máy in.
2. Những thuận lợi, khó khăn khi thực hiện thẩm quyền đăng ký hộ tịch theo qui định của Luật hộ tịch
a)Thuận lợi
Luật hộ tịch năm 2015 là bước đột phá về cải cách hành chính, là một bộ phận trong quản lý dân cư, xác định rõ thẩm quyền đăng ký hộ tịch các cấp, đặc biệt là cấp cơ sở và cấp quận; là sự phân cấp, phân quyền mạnh mẽ về địa phương (quận, phường) trong đó quận vừa là cấp quản lý (đối với cơ sở) vừa là cấp thực hiện đăng ký hộ tịch theo luật định.
Những quy định trong Luật hộ tịch là phù hợp Hiến pháp 2013, nhiều quy định mang tính cải cách, góp phần từng bước hiện đại nền hành chính công, đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian, giảm phiền hà cho Nhân dân, đặc biệt đã tạo nền móng cho việc thiết lập định chế mới về quản lý tình trạng nhân thân của một người qua số định danh (mà các dữ liệu cần phải cập nhật ẩn danh phục vụ cho nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm bảo vệ quyền hợp pháp của công dân), tạo sự liên thông kết nối dữ liệu phục vụ nhanh chóng trong tra cứu, sao lục, phục vụ cho nhiều ngành nhiều cấp…
Giao thẩm quyền đăng ký hộ tịch về cho quận và phường là sự liên thông gắn kết trong quy trình thủ tục hành chính. Quận không còn là cấp trung gian (theo Nghị định 158/2005/NĐ-CP) mà là cấp giải quyết trực tiếp, tạo nhiều thuận lợi gần dân. Thành phố lúc này là cấp nghiên cứu đề ra chủ trương, giải pháp tăng cường công tác quản lý, thanh tra theo dõi việc thi hành pháp luật của cấp dưới, như vậy là phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành.
b) Khó khăn
Luật hộ tịch năm 2015 là một bước đột phá trong cải cách hành chính về hộ tịch, tuy đã phân cấp và phân quyền mạnh mẽ và sẽ áp dụng công nghệ trong đăng ký và quản lý hộ tịch, đây là những việc mới, đòi hỏi phải có đội ngũ cán bộ giỏi về lĩnh vực công nghệ thông tin, hơn nữa những việc trước đây cấp thành phố thực hiện (theo Nghị định 158/2005/NĐ-CP) thì nay lại giao toàn bộ về cho quận là sự bỡ ngỡ bước đầu.
Cơ sở vật chất, trang thiết bị thiếu như diện tích làm việc 01 phòng 28,35m2 dành cho 05 người, với 03 máy vi tính, 02 máy in…như vậy chưa đáp ứng yêu cầu cho thực hiện Luật hộ tịch năm 2015, cán bộ chưa am hiểu về phần mềm dữ liệu theo tiêu chuẩn quy định.
3. Những đề xuất kiến nghị của địa phương
Thực hiện Luật hộ tịch năm 2015 là phù hợp với tiến trình cải cách hành chính trong giai đoạn hiện nay, đòi hỏi cần chuẩn hóa đội ngũ cán bộ Tư pháp của quận và phường. Do đó, xuất phát từ nhiệm vụ, vị trí việc làm, dân số của mỗi địa phương mà thống nhất giao biên chế cho phù hợp (dựa vào số dân, quy định số lượng công chức).
Về cơ sở vật chất, trang thiết bị, theo tính chất nhiệm vụ được giao, bố trí phòng làm việc đúng diện tích quy định về trang thiết bị, phải đảm bảo cho mỗi cán bộ có 01 máy tính riêng làm phương tiện thực hiện nhiệm vụ, phải có kho lưu trữ đúng quy định (cần có tiêu chí cụ thể) không nên để mỗi địa phương tự quy định.
Về sự phối hợp: Luật hộ tịch 2015 liên quan đến nhiều cơ quan hữu quan khác, Chính phủ cần có giao nhiệm vụ phối hợp cụ thể cho từng bộ ngành, đối với quận sẽ cụ thể hóa ra cho từng phòng ban chuyên môn để thực hiện cho sát thực tế địa phương.
Đồng thời, cần sớm tập huấn cho công chức hộ tịch cấp quận, huyện và sau đó tập huấn công chức cấp phường, xã trước tháng 11/2015 để có bước tiếp cận tập dượt công việc, đảm bảo từ 01/01/2016 thực hiện Luật hộ tịch đạt kết quả./.