1. Công tác quán triệt thực hiện nghiêm túc quy định tại Điều 6 của Nghị định số 79/2007/NĐ-CP trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thủ tục hành chính và công tác thẩm định văn bản quy phạm pháp luật
Song song với công tác tuyên truyền, phổ biến Chỉ thị 17/CT-TTg để không chỉ nâng cao nhận thức đối với người dân mà đối với chính những cán bộ, công chức đang thi hành công vụ, thời gian qua, các Bộ, ngành, địa phương trên toàn quốc đã chú trọng chỉ đạo việc quán triệt nghiêm túc tinh thần của Chỉ thị 17/CT-TTg trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thủ tục hành chính. Chính vì vậy, ngay từ trong giai đoạn phôi thai, các văn bản này đã đảm bảo có quy định hợp lý về việc sử dụng bản sao có chứng thực, tạo nền tảng vững chắc cho việc xóa bỏ triệt để tình trạng lạm dụng bản sao có chứng thực.
Bên cạnh đó, trong quá trình thẩm định văn bản quy phạm pháp luật theo chức năng, nhiệm vụ của mình, các bộ, ngành, địa phương cũng hết sức chú trọng đảm bảo thực hiện tốt nội dung của Chỉ thị. Đặc biệt, Bộ Tư pháp đã chú trọng gắn kết chặt chẽ công tác thẩm định với công tác kiểm soát thủ tục hành chính, đảm bảo các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thủ tục hành chính sau khi được thẩm định có nội dung phù hợp với yêu cầu của Chỉ thị. Bên cạnh đó, tổ chức pháp chế ở các Bộ, cơ quan ngang Bộ cũng thực hiện nghiêm túc công tác thẩm định văn bản do Bộ, cơ quan ngang Bộ có thẩm quyền ban hành theo đúng yêu cầu của Chỉ thị. Ở địa phương, UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện đã chỉ đạo Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp, công chức Tư pháp cơ sở nâng cao chất lượng công tác thẩm định văn bản quy phạm pháp luật do HĐND và UBND cùng cấp ban hành, gắn kết chặt chẽ công tác kiểm soát thủ tục hành chính với công tác thẩm định nhằm bảo đảm dự thảo văn bản quy phạm pháp luật do HĐND, UBND cùng cấp ban hành có quy định về thủ tục hành chính phù hợp với yêu cầu của Chỉ thị, đơn giản hóa thủ tục hành chính nói chung, chú ý tránh lạm dụng yêu cầu nộp bản sao có chứng thực nói riêng, tạo điều kiện thuận lợi cho cá nhân, tổ chức.
Đến nay, theo báo cáo của tất cả các Bộ, ngành, địa phương thì 100% văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thủ tục hành chính được ban hành sau ngày 20/6/2014 đều có nội dung phù hợp với yêu cầu của Chỉ thị.
2. Công tác kiểm tra việc thực hiện Chỉ thị 17/CT-TTg
Nhiều UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch thực hiện công tác theo dõi thi hành pháp luật, theo đó chỉ đạo Sở Tư pháp chủ trì, phối hợp với các sở, ngành liên quan tổ chức kiểm tra công tác theo dõi thi hành pháp luật, trong đó có nội dung về kiểm soát thủ tục hành chính và Chỉ thị số 17/CT-TTg tại các sở, ngành, một số UBND cấp huyện và một số UBND cấp xã. Nhiều Sở Tư pháp đã tăng cường kiểm tra nghiệp vụ tư pháp tại các địa phương và có Công văn gửi Phòng Tư pháp các quận, huyện, thị xã trên địa bàn, yêu cầu chủ động tham mưu cho lãnh đạo UBND các quận, huyện, thị xã chỉ đạo tăng cường trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức tiếp nhận hồ sơ và tiến hành kiểm tra, rà soát các quy định về hồ sơ thực hiện thủ tục hành chính trên địa bàn; chỉ đạo các công chức, viên chức tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả tại các cơ quan, tổ chức thực hiện theo yêu cầu của Chỉ thị và hướng dẫn cho các cá nhân, tổ chức có yêu cầu giải quyết thủ tục hành chính thực hiện quy định nêu trên.
Bên cạnh đó, một số UBND tỉnh thành lập đoàn kiểm tra liên ngành tiến hành kiểm tra thực hiện thủ tục hành chính tại các sở, ban, ngành và các huyện, thành phố, UBND các xã, phường, thị trấn nhằm kịp thời nắm bắt tiến độ triển khai thực hiện Chỉ thị cũng như những khó, khăn vướng mắc để có chỉ đạo kịp thời. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ kiểm soát việc công bố, niêm yết công khai và thực hiện thủ tục hành chính, các Sở Tư pháp đã kịp thời yêu cầu các sở, ban, ngành có chức năng quản lý nhà nước lĩnh vực được giao sửa đổi, điều chỉnh thủ tục hành chính cho phù hợp với yêu cầu của Chỉ thị.
Bộ phận tiếp nhận hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông” tại các Sở, ngành và UBND cấp huyện, cấp xã đều được quan tâm bố trí đủ nhân lực, có phẩm chất và trình độ để hoàn thành nhiệm vụ; cơ sở vật chất được đầu tư trang bị tương đối đầy đủ bảo đảm hoạt động hiệu quả, chất lượng. Một số cơ quan, đơn vị tổ chức khắc dấu “Đã đối chiếu bản chính” cho bộ phận tiếp nhận và trả kết quả khi tiếp nhận bản sao giấy tờ không có chứng thực liên quan đến thủ tục hành chính. Tại một số địa phương, trong công tác tuyển dụng, tuyển sinh các cấp học phổ thông còn lạm dụng nhiều bản sao có chứng thực (giấy khai sinh, hộ khẩu), nhiều trường phổ thông khi tiếp nhận bản sao có chứng thực còn yêu cầu bản chính để đối chiếu và đã kịp thời chấn chỉnh.
Tuy nhiên, theo báo cáo của các địa phương qua kết quả công tác kiểm tra việc triển khai thực hiện Chỉ thị trên thực tế cho thấy bên cạnh những thuận lợi, việc chấn chỉnh tình trạng lạm dụng bản sao có chứng thực theo tinh thần của Chỉ thị 17/CT-TTg vẫn còn gặp phải một số khó khăn sau:
- Theo quy định của Nghị định số 79/2007/NĐ-CP ngày 18/5/2007 của Chính phủ về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký (nay là Nghị định số 23/2015/NĐ-CP ngày 16/2/2015 của Chính phủ về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký và chứng thực hợp đồng, giao dịch) thì chỉ có Trưởng phòng, Phó trưởng phòng Tư pháp, Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã mới có thẩm quyền chứng thực bản sao từ bản chính. Như vậy, khi tiếp nhận và đối chiếu hồ sơ, đội ngũ công chức, viên chức tiếp nhận hồ sơ tại các cơ quan, tổ chức đã thực hiện thẩm quyền như những chức danh này. Trong khi đó, đội ngũ này không có nhiều kinh nghiệm, kỹ năng cần thiết để phát hiện, phân biệt các giấy tờ, văn bản giả mạo, không được đào tạo nghiệp vụ chứng thực… Do đó , quy định “người đối chiếu phải ký xác nhận vào bản sao và chịu trách nhiệm về tính chính xác của bản sao so với bản chính” chưa được thực hiện nghiêm, do vẫn còn một bộ phận công chức, viên chức ngại chịu trách nhiệm nên không thực hiện việc ký đối chiếu vào bản sao. Mặt khác, một số nơi do khối lượng công việc nhiều nên việc trực tiếp đối chiếu bị quá tải (VD: các trường tuyển sinh hàng ngàn học sinh trong một thời gian ngắn), gây khó khăn cho công tác kiểm tra, đối chiếu. Mặt khác, do chưa có hướng dẫn thống nhất về nội dung xác nhận, ký tắt hay ký và ghi rõ họ tên người thực hiện đối chiếu, thời hạn để đối chiếu bản sao với bản chính giấy tờ, văn bản nên thực hiện chưa thống nhất; chưa có cơ chế bảo đảm thực hiện, cách thức xác định trách nhiệm pháp lý và xử lý vi phạm đối với người thực hiện hành vi đối chiếu bản sao với bản chính;
- Do hình thành thói quen từ lâu và tâm lý sợ mất bản chính nên người dân thường chuẩn bị sẵn bản sao có chứng thực để nộp khi thực hiện thủ tục hành chính;
- Nhiều trường hợp người dân nộp bản sao đã được chứng thực từ lâu nên người tiếp nhận hồ sơ lo ngại nếu không yêu cầu cung cấp bản chính thì khó có thể xác định bản sao đó có sự thay đổi thông tin so với bản chính hay không, ảnh hưởng đến việc giải quyết hồ sơ hành chính;
- Một số cơ quan, tổ chức chưa bố trí được máy photo và các phương tiện khác phục vụ khi cá nhân, tổ chức có yêu cầu sao các giấy tờ, văn bản;
- Việc giảm chứng thực bản sao làm ảnh hưởng đến nguồn thu của chính quyền cấp xã, vì vậy một số chính quyền cấp xã còn chưa thực sự tích cực ủng hộ chủ trương này.
Như vậy, có thể thấy tuy việc triển khai thực hiện Chỉ thị 17/CT-TTg diễn ra trong thời gian chưa dài nên các Bộ, ngành và địa phương chưa thể triển khai thực hiện đầy đủ các giải pháp theo yêu cầu của Thủ tướng và cũng chưa thể đánh giá một cách đầy đủ những kết quả đạt được, nhưng nhìn chung các Bộ, ngành và địa phương đều đã thực hiện nghiêm túc việc triển khai thực hiện Chỉ thị 17/CT-TTg, từ công tác tuyên truyền, phổ biến đến rà soát, thẩm định văn bản, kiểm tra Bộ phận tiếp nhận hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông…. cũng như quán triệt nội dung của Chỉ thị trong quá trình tham mưu ban hành văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thủ tục hành chính, tạo sự chuyển biến trong nhận thức của các cấp, các ngành, đội ngũ công chức, viên chức và người dân trong việc sử dụng bản sao nói chung, bản sao có chứng thực nói riêng khi giải quyết thủ tục hành chính, bước đầu đã giảm bớt phiền hà, tốn kém cho tổ chức, cá nhân. Thời gian qua công tác triển khai thực hiện Chỉ thị 17/CT-TTg đã được hầu hết các Bộ, ngành cũng như các cấp Ủy đảng, chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm và chỉ đạo triển khai thực hiện khá tốt và cơ bản đồng bộ. Mặt khác, việc tiến hành triển khai thực hiện Chỉ thị trên thực tế cũng gặp nhiều thuận lợi do Chỉ thị được ban hành trong bối cảnh chung là Đảng và Nhà nước ta đang có chủ trương chỉ đạo quyết liệt công tác cải cách hành chính nói chung (trong đó có cải cách thủ tục hành chính nói riêng) nhằm giảm phiền hà, chi phí cho người dân và doanh nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; đồng thời, công tác kiểm soát thủ tục hành chính cũng đang được các cấp, các ngành rốt ráo thực hiện, do đó, về tổng thể việc triển khai thực hiện Chỉ thị đang gặp nhiều thuận lợi trên thực tế./.
Nguyễn Thu Hương