Từ cuối tháng 4 đến hết 31/5/2013, Cục
Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực đã phối hợp với Thanh tra Bộ Tư pháp tiến hành
thanh tra về công tác chứng thực và đăng ký hộ tịch trong nước trên địa bàn
thành phố Hà Nội. Đoàn Thanh tra đã làm việc với Ủy ban nhân dân, Sở Tư pháp
thành phố Hà Nội, Uỷ ban nhân dân và Phòng Tư pháp của 18 quận, huyện; 41 Uỷ
ban nhân dân xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành phố Hà Nội. Thời gian tiến
hành thanh tra tuy không dài, nhưng cũng đủ để khái quát được cơ bản bức tranh
về tình hình đăng ký và quản lý hộ tịch của thủ đô, thấy được những điểm sáng của
thủ đô trong việc đăng ký hộ tịch cho công dân, đồng thời cũng chỉ ra những bài
học kinh nghiệm cần nghiêm túc chấn chỉnh, khắc phục đối với cả các cơ quan
đăng ký hộ tịch và cơ quan quản lý hộ tịch các cấp. Điểm sáng: Thành phố Hà Nội
đã thực hiện tốt các quy định pháp luật về đăng ký hộ tịch, lãnh đạo thành phố
có chỉ đạo sâu sát, kịp thời đối với ngành Tư pháp thành phố, Ủy ban nhân dân cấp
huyện, cấp xã. Các cơ quan quản lý hộ tịch đều chủ động xây dựng kế hoạch công
tác năm, kế hoạch triển khai văn bản pháp luật mới và thường xuyên tổ chức kiểm
tra, thanh tra công vụ về đăng ký và quản lý hộ tịch tại cả cấp huyện và cấp
xã. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch, chứng thực;
công tác tập huấn, bồi dưỡng luôn được quan tâm đúng mức, mặc dù số lượng công
chức Tư pháp – hộ tịch rất lớn, nhưng vẫn thường xuyên tổ chức tập huấn chuyên
môn, nghiệp vụ hộ tịch cho hơn 700 cán bộ làm công tác tư pháp của 29 Phòng Tư
pháp cấp huyện, 577 cán bộ Tư pháp- Hộ tịch xã, phường, thị trấn trên địa bàn;
các hình thức tuyên truyền pháp luật phong phú, thu hút nhiều tầng lớp nhân
dân. Thủ tục hành chính công khai, minh bạch, thường xuyên được cập nhật, sửa đổi,
bổ sung, công bố kịp thời tại trụ sở cơ quan đăng ký hộ tịch và trên hệ thống
thông tin điện tử của ngành Tư pháp; hầu hết Ủy ban nhân dân cấp xã, Phòng Tư
pháp cấp huyện đều triển khai thực hiện hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn ISO, một
số nơi còn trang bị cả hệ thống lấy ý kiến đánh giá của tổ chức, cá nhân (quận
Hà Đông, quận Long Biên). Sổ sách, biểu mẫu hộ tịch chuẩn mực, bảo quản, sắp xếp
khoa học; thu nộp lệ phí đăng ký hộ tịch, báo cáo, thống kê số liệu đăng ký hộ
tịch đều thực hiện đúng quy định, đảm bảo thời hạn, chất lượng. “Khoảng tối”: -
Vẫn còn tình trạng áp dụng không đúng quy định pháp luật về đăng ký hộ tịch, ảnh
hưởng đến chất lượng công tác đăng ký hộ tịch, giá trị của giấy tờ hộ tịch, ảnh
hưởng đến quyền lợi của người dân. Tại 18 Phòng Tư pháp cấp huyện có không ít trường
hợp thay đổi, cải chính hộ tịch chưa đảm bảo cơ sở pháp lý; xác định lại dân tộc
không đúng trình tự, thủ tục; cấp lại bản chính Giấy khai sinh không phù hợp với
sổ gốc, thậm chí có trường hợp cán bộ còn nhầm lẫn giữa thay đổi và cải chính hộ
tịch; từ chối yêu cầu đăng ký hộ tịch của công dân một cách thiếu cơ sở, chủ
quan. Tại UBND cấp xã, cũng có tình trạng nhầm lẫn giữa thay đổi và cải chính hộ
tịch, thay đổi hộ tịch chưa đảm bảo cơ sở pháp lý; có tình trạng đáng chú ý là
cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân không đảm bảo nội dung, ghi chép sổ, biểu
mẫu hộ tịch, thực hiện việc sửa chữa trong sổ hộ tịch sai quy định. - Tuy không
nhiều, nhưng vẫn còn tình trạng cán bộ chưa làm tròn trách nhiệm, gây phiền hà,
sách nhiễu đối với người có yêu cầu đăng ký hộ tịch, yêu cầu thêm giấy tờ, thủ
tục hành chính, nhất là trong hồ sơ cấp xác nhận tình trạng hôn nhân hoặc kéo
dài thời gian giải quyết, trả kết quả không đúng thời hạn quy định. - Một số cơ
quan còn chưa làm tốt trách nhiệm quản lý, sau khi thực hiện việc thay đổi, cải
chính hộ tịch, xác định lại dân tộc cho công dân, không gửi thông báo cho Ủy
ban nhân dân nơi đã đăng ký hộ tịch hoặc đang lưu trữ sổ đăng ký hộ tịch để ghi
chú tiếp vào sổ về những nội dung thay đổi, không cập nhật kịp thời thông tin hộ
tịch của công dân vừa ảnh hưởng đến hoạt động quản lý, vừa ảnh hưởng, thậm chí
vi phạm quyền lợi của công dân.
Nhâm Ngọc Hiển