Bình Dương là tỉnh thuộc miền Đông Nam Bộ và là một trong những tỉnh có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, phát triển công nghiệp năng động của cả nước. Trong những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh luôn ở mức cao. Cơ cấu kinh tế chuyển biến tích cực, công nghiệp, dịch vụ tăng trưởng nhanh. Hiện nay, Bình Dương có 28 khu công nghiệp và cụm công nghiệp tập trung có tổng diện tích hơn 8.700 ha với hơn 1.200 doanh nghiệp trong và ngoài nước đang hoạt động có tổng vốn đăng ký hơn 13 tỷ đôla Mỹ, thu hút khoảng 900 nghìn lao động, phần lớn là lao động nhập cư.
Dân số tỉnh hiện là 1.802.500 người (Tổng cục Thống kê – tháng 10/2014); 09 đơn vị hành chính cấp huyện và 91 đơn vị hành chính cấp xã.
Với số lượng dân cư lớn và lực lượng lao động nhiều, thì số lượng người yêu cầu đăng ký hộ tịch trên địa bàn tỉnh cũng ngày càng gia tăng.
Được sự quan tâm của tỉnh, trong những năm qua, công tác hộ tịch tại địa phương đã đi vào nề nếp, việc phổ biến giáo dục pháp luật về hộ tịch ngày được tăng cường; đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch từ tỉnh đến xã không ngừng được củng cố, kiện toàn; việc triển khai và ứng dụng pháp luật về hộ tịch tại các địa phương được thực hiện ngày càng đi vào nề nếp, đã giải quyết được khối lượng hồ sơ đăng ký hộ tịch ngày càng lớn của người dân...Tuy nhiên, công tác đăng ký và quản lý hộ tịch đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập như vẫn còn tình trạng sử dụng biểu mẫu không thống nhất, thủ tục đăng ký hộ tịch còn rườm rà, công tác lưu trữ hồ sơ, sổ sách hộ tịch còn chưa đảm bảo, chưa ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong hoạt động đăng ký và quản lý hộ tịch…
Để triển khai thi hành Luật Hộ tịch trên địa bàn tỉnh Bình Dương (hiệu lực từ ngày 01/01/2016), tỉnh đã, đang tiến hành một số công tác chuẩn bị, triển khai như sau:
I. TÌNH HÌNH TRIỂN KHAI THI HÀNH LUẬT HỘ TỊCH
Căn cứ Quyết định số 59/QĐ-TTg ngày 15/01/2015 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Hộ tịch và Kế hoạch số 333/QĐ-BTP ngày 14/02/2015 của Bộ Tư pháp ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Hộ tịch, ngày 24/4/2015, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 1261/KH-UBND về tổ chức triển khai thi hành Luật Hộ tịch trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Theo đó, UBND tỉnh chỉ đạo Sở Tư pháp chủ trì, phối hợp với các sở, ngành liên quan thực hiện:
- Tổ chức rà soát, tham mưu, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản pháp luật phù hợp với Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành;
- Tổ chức quán triệt thực hiện và tuyên truyền, phổ biến Luật Hộ tịch;
- Triển khai thực hiện Đề án Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử trên toàn tỉnh;
- Rà soát, đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ hộ tịch; kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch ở cấp huyện, cấp xã đáp ứng các tiêu chuẩn bảo đảm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao theo quy định tại Luật Hộ tịch;
- Kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch bảo đảm đủ tiêu chuẩn được quy định trong Luật hộ tịch.
Căn cứ Kế hoạch của UBND tỉnh, UBND cấp huyện cũng đã ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Hộ tịch cho phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương mình.
II. CÁC GIẢI PHÁP NHẰM BẢO ĐẢM THI HÀNH HIỆU QUẢ LUẬT HỘ TỊCH
1. Tổ chức rà soát, tham mưu, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản pháp luật phù hợp với Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành
Việc rà soát soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan đến Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành đã được Sở Tư pháp thực hiện xong vào tháng 6/2015. Trên kết quả rà soát, Sở Tư pháp sẽ đề xuất, kiến nghị UBND tỉnh sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật mới cho phù hợp.
Hiện các sở, ngành liên quan, địa phương đang thực hiện việc rà soát các thủ tục hành chính liên quan đến Luật Hộ tịch.
2. Tổ chức quán triệt thực hiện và tuyên truyền, phổ biến Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành
Theo Kế hoạch, trong năm 2015, UBND tỉnh tổ chức Hội nghị quán triệt, phổ biến Luật Hộ tịch đến cán bộ chủ chốt của các cơ quan, ban ngành, đoàn thể cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã; báo cáo viên pháp luật cấp tỉnh, công chức làm công tác hộ tịch ở Phòng Tư pháp cấp huyện; công chức tư pháp – hộ tịch cấp xã.
Ngoài ra, tỉnh còn chú trọng tuyên truyền Luật đến các tầng lớp nhân dân thông qua các hình thức phong phú, đa dạng, phù hợp với nhóm đối tượng, địa bàn như: Tuyên truyền miệng, biên soạn tờ gấp pháp luật, sân khấu hóa, tuyên truyền trên mạng lưới truyền thanh cơ sở, tuyên truyền trong buổi sinh hoạt “Ngày pháp luật” hàng tháng, tuyên truyền lồng ghép…; thực hiện các chương trình, tin, bài…để đăng tải, giới thiệu nội dung Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn đến các tầng lớp nhân dân trong tỉnh.
3. Rà soát, đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ hộ tịch; kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch ở cấp huyện, cấp xã đáp ứng các tiêu chuẩn bảo đảm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao quy định tại Luật Hộ tịch
Trong năm 2015, Sở Tư pháp sẽ tham mưu tổ chức 02 lớp bồi dưỡng nâng cao trình độ nghiệp vụ cho công chức hộ tịch cả ở cấp huyện và cấp xã. Việc triển khai tập huấn kiến thức pháp luật về hộ tịch còn được đưa vào là một trong các nội dung đào tạo cho cán bộ tư pháp cấp xã (tổ chức 02 lớp: vào tháng 5 và tháng 8).
Đồng thời, phối hợp với các sở, ngành liên ngành liên quan bồi dưỡng kiến thức tin học để sử dụng khai thác phần mềm về quản lý hộ tịch.
4. Kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch bảo đảm đủ tiêu chuẩn được quy định trong Luật hộ tịch
UBND tỉnh cũng đã chỉ đạo UBND cấp huyện, cấp xã thực hiện tuyển dụng, bố trí người làm công tác hộ tịch đảm bảo đúng tiêu chuẩn của công chức làm công tác hộ tịch theo quy định tại Luật Hộ tịch. Cụ thể:
- Từ ngày 01/01/2016, UBND cấp huyện, UBND cấp xã chỉ tuyển dụng, bố trí mới những người đủ tiêu chuẩn theo quy định của Luật Hộ tịch.
- Năm 2015 và những năm tiếp theo: Xây dựng kế hoạch đào tạo công chức làm công tác hộ tịch ở địa phương. Bảo đảm đến trước ngày 31/12/2019, 100% công chức làm công tác hộ tịch trên địa bàn tỉnh đáp ứng tiêu chuẩn theo quy định của Luật Hộ tịch.
- Ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch
Hiện tại, các Phòng Tư pháp cấp huyện và UBND cấp xã đã được trang bị đầy đủ máy tính, máy in, đường truyền, kết nối intennet phục vụ cho việc đăng ký và quản lý hộ tịch tại địa phương.
Tuy nhiên, tỉnh chưa xây dựng được sơ sở dữ liệu hộ tịch thống nhất trên toàn tỉnh. Do vậy, để kịp thời đáp ứng nhu cầu đăng ký hộ tịch của người dân và công tác đăng ký quản lý hộ tịch, Sở Tư pháp sẽ tham mưu UBND tỉnh triển khai phần mềm quản lý hộ tịch trên phạm vi toàn tỉnh. Tuy nhiên, Sở Tư pháp cũng gặp lúng túng khi không xác định được phần mềm quản lý hộ tịch của nhà cung cấp nào có thể đáp ứng được các tính năng như: Quản lý dữ liệu tập trung; cơ quan quản lý có thể truy cập sử dụng mọi nơi, mọi lúc, mọi thời điểm; đảm bảo tính kết nối, trao đổi dữ liệu với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; thực hiện chức năng đăng ký trực tiếp, đăng ký trực tuyến; bảo đảm tính chính xác, đầy đủ thông tin, đáp ứng đầy đủ các nghiệp vụ đăng ký và quản lý hộ tịch theo quy định; bảo đảm được tính bảo mật, an toàn, an ninh thông tin hay không.
4. Những thuận lợi, khó khăn của địa phương trong việc triển khai thi hành hiệu quả Luật Hộ tịch
Thuận lợi
Nhân sự làm công tác hộ tịch đa phần cán bộ hộ tịch có trình độ Trung cấp Luật hoặc Đại học Luật chiếm 70%. Đa số cán bộ có trình độ về tin học (chứng chỉ A, B).
Về cơ sở vật chất: cơ bản đáp ứng được yêu cầu.
Khó khăn
- Cán bộ làm công tác hộ tịch còn mỏng: 234 cán bộ (biên chế: 144, hợp đồng là 37); có 75 xã, phường, thị trấn có 02 cán bộ trở lên (tỷ lệ 82.4%). Có 30 % cán bộ chưa tốt nghiệp Trung cấp Luật hoặc đại học Luật.
- Công chức làm hộ tịch cũng thường xuyên có biến động. Nhiều công chức tư pháp – hộ tịch có trình độ, kinh nghiệm, được bố trí vào những vị trí lãnh đạo, chủ chốt của Uỷ ban nhân dân hoặc các vị trí khác đồng thời điều chuyển những cán bộ khác của Uỷ ban nhân dân cấp xã hoặc tiếp nhận người mới vào nhiệm vụ Tư pháp – Hộ tịch cấp xã, đặc biệt sau kỳ Đại hội các cấp năm 2015.
- Theo quy định của Luật Hộ tịch thì Phòng Tư pháp sẽ phải thực hiện việc đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài, đây là một nhiệm vụ mới và phức tạp do đó, sẽ có nhiều khó khăn, lúng túng cho cán bộ của Phòng Tư pháp cấp huyện.
- Văn bản hướng dẫn liên quan đến lĩnh vực hộ tịch rất nhiều, phạm vi điều chỉnh rộng, biểu mẫu hộ tịch lại thay đổi thường xuyên dẫn đến khó triển khai hoặc nhầm lẫn khi áp dụng;
- Xung đột giữa pháp luật Việt Nam và pháp luật nước khác trong việc giải quyết ghi chú kết hôn, ví dụ: Trung Quốc trước khi cấp visa cho công dân Việt Nam xuất cảnh sang Trung Quốc định cư theo diện kết hôn không yêu cầu đương sự tiến hành ghi chú kết hôn tại Việt Nam sau khi đã đăng ký tại Trung Quốc. Do đó, Sở Tư pháp không xác định việc sử dụng Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân của công dân Việt Nam để đăng ký kết hôn tại Trung Quốc có đúng mục đích hay không? Một số trường hợp công dân Việt Nam không được UBND cấp xã cấp giấy chứng nhận tình trạng hôn nhân để kết hôn với người nước ngoài tại cơ quan có thẩm quyền nước ngoài hoặc trường hợp Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân ghi nơi đăng ký kết hôn tại UBND cấp xã hoặc Sở Tư pháp nhưng họ lại sử dụng Giấy tờ đó để đăng ký kết hôn với người nước ngoài tại cơ quan nước ngoài, nay họ quay về nước xin ghi chú kết hôn thì có thể ghi chú, công nhận hôn nhân của họ hay không? …
5. Kiến nghị, đề xuất
- Để việc triển khai Luật Hộ tịch được thống nhất, đồng bộ, có hiệu quả thì Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành sớm tham mưu cơ quan thẩm quyền ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Hộ tịch như:
+ Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hộ tịch;
+ Nghị định quy định về thủ tục cấp Số định danh cá nhân cho trẻ em khi đăng ký khai sinh; việc kết nối, cung cấp, trao đổi thông tin giữa Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử và Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.
+ Nghị định quy định việc quản lý, sử dụng Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử và đăng ký hộ tịch trực tuyến.
+ Thông tư quy định chi tiết một số điều của Nghị định quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật hộ tịch; ban hành, hướng dẫn sử dụng, quản lý Sổ hộ tịch, Giấy khai sinh, Giấy chứng nhận kết hôn, trích lục hộ tịch và các biểu mẫu hộ tịch khác; điều kiện, trình tự đăng ký khai sinh, kết hôn, khai tử lưu động; ủy quyền thực hiện đăng ký hộ tịch.
+ Thông tư quy định chi tiết thẩm quyền thu, mức thu, nộp, chế độ quản lý và sử dụng lệ phí hộ tịch; thời gian ban hành trước tháng 10/2015.
+ Thông tư liên tịch giữa Bộ Ngoại giao và Bộ Tư pháp quy định chi tiết, hướng dẫn về thẩm quyền, thủ tục đăng ký hộ tịch của Cơ quan đại diện, cấp bản sao trích lục hộ tịch cho công dân Việt Nam cư trú ở nước ngoài; thời gian ban hành trước tháng 10 năm 2015.
- Bộ Tư pháp cần phải có kế hoạch, chương trình tập huấn chuyên sâu hơn nữa cho cán bộ làm công tác hộ tịch để đội ngũ này có thể nắm bắt được và áp dụng vào thực tế tại địa phương.
- Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Ngoại giao có biện pháp thống nhất trong việc sử dụng Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân tại nước ngoài;
- Hướng dẫn rõ ràng đối với trường hợp có xung đột pháp luật giữa Việt Nam với pháp luật nước ngoài./.