Luật Hộ tịch là đạo luật quan trọng liên quan đến việc bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013. Xác định rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác đăng ký và quản lý hộ tịch, sau khi Luật Hộ tịch được ban hành, cấp ủy, chính quyền các cấp đã tập trung chỉ đạo công tác triển khai thi hành Luật.
1. Về tình hình triển khai thi hành Luật Hộ tịch trên địa bàn tỉnh
1.1. Việc xây dựng kế hoạch triển khai thi hành Luật:
Thực hiện Quyết định số 59/QĐ-TTg ngày 15/01/2015 của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định số 333/QĐ-BTP ngày 14/2/2015 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Hộ tịch; UBND đã chỉ đạo Sở Tư pháp tham mưu Kế hoạch triển khai thi hành Luật Hộ tịch trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh nhằm đảm bảo viêc triển khai Luật được đồng bộ, hiệu quả.
1.2. Công tác tuyên truyền, phổ biến:
Nhằm tạo tiền đề cho việc thi hành Luật, cấp ủy, chính quyền các cấp đã chỉ đạo thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến Luật Hộ tịch. Việc tuyên truyền được thực hiện thông qua các hình thức như: viết tin bài, sinh hoạt “Ngày pháp luật“, phát trên hệ thống phát thanh, truyền hình của địa phương... Đối với việc tổ chức Hội nghị quán triệt Luật Hộ tịch, theo kế hoạch sẽ thực hiện trong Quý IV năm 2015.
1.3. Việc rà soát đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch
Để có cơ sở cho việc đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức đáp ứng được yêu cầu mới của nhiệm vụ theo quy định của Luật Hộ tịch, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Tư pháp rà soát số lượng và chất lượng đội ngũ công chức tư pháp - hộ tịch hiện nay.
Theo kết quả rà soát, số lượng cán bộ, công chức thuộc Phòng Tư pháp các huyện, thành phố, thị xã là 41 người; trong đó có 02 người là thạc sỹ Luật, 30 người có trình độ đại học luật, 09 người có trình độ thạc sỹ, đại học chuyên ngành khác.
Ở cấp xã có 299 công chức tư pháp - hộ tịch/262 xã, phường, thị trấn (37 xã có 02 người). Trong đó có 06 người là thạc sỹ luật, 157 người tốt nghiệp đại học luật, 111 người tốt nghiệp Trung cấp luật, 25 người còn lại tốt nghiệp đại học, trung cấp chuyên ngành khác.
Đội ngũ cán bộ - công chức nhìn chung đã và đang thực hiện tốt nhiệm vụ đăng ký và quản lý hộ tịch. Tuy nhiên, trước yêu cầu và nhiệm vụ mới, UBND tỉnh sẽ có kế hoạch tập huấn, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng cho đội ngũ này, trong đó chú trọng đến chuyên môn, nghiệp vụ theo quy định mới và việc ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch.
1.4. Việc rà soát, bố trí cơ sở vật chất:
a) Cơ sở vật chất:
Thời gian qua, công tác đăng ký và quản lý hộ tịch trên địa bàn tỉnh đã được các cấp ủy, chính quyền quan tâm, trang bị khá đầy đủ cơ sở vật chất phục vụ công việc. Tuy nhiên, đến nay vẫn còn 82 xã, phường, thị trấn, công chức Tư pháp - Hộ tịch phải sử dụng chung máy tính với Văn phòng UBND. UBND tỉnh sẽ bố trí kinh phí để trang bị thêm cơ sở vật chất, phương tiện, điều kiện làm việc cho tư pháp cơ sở nhằm phục vụ cho công tác tư pháp nói chung và công tác đăng ký, quản lý hộ tịch nói riêng ở địa phương đạt kết quả tốt hơn.
b) Tình hình sử dụng phần mềm đăng ký và quản lý hộ tịch tại địa phương:
Hiện nay, có 06/13 huyện, thành phố, thị xã và 105/262 UBND cấp xã đã sử dụng phần mềm đăng ký và quản lý hộ tịch. Trong đó chỉ có hệ thống phần mềm ở thị xã Hồng Lĩnh có chất lượng tốt và có kết nối giữa hai cấp huyện và xã; ở các địa phương còn lại, chất lượng phần mềm thấp, không có tính kết nối; việc sử dụng phần mềm chỉ mới giải quyết công tác đăng ký hộ tịch tại mỗi xã mà chưa có hiệu quả trên địa bàn toàn tỉnh.
Kết quả rà soát là cơ sở thực tiễn để UBND tỉnh có phương án sử dụng phần mềm phù hợp khắc phục các khó khăn hiện nay.
1.5. Tình hình chuẩn bị cho công tác chuyển giao thẩm quyền đăng ký hộ tịch
Để chuẩn bị tốt cho công tác chuyển giao thẩm quyền đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài, Sở Tư pháp đã triển khai một số công việc như: rà soát thực trạng cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch; rà soát, thống kê tình hình sử dụng sổ, biểu mẫu hộ tịch của các địa phương; rà soát đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác hộ tịch … Trong thời gian tới sẽ có kế hoạch tập huấn về chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, công chức thực hiện việc đăng ký và quản lý hộ tịch có yếu tố nước ngoài.
2. Các giải pháp nhằm bảo đảm thi hành hiệu quả Luật Hộ tịch
Tháng 6/2015, Sở Tư pháp đã phối hợp với Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực - Bộ Tư pháp tổ chức hội nghị triển khai một số nội dung liên quan đến Luật Hộ tịch. Hội nghị đã tháo gỡ nhiều vướng mắc cho các công chức tư pháp trong quá trình đăng ký và quản lý hộ tịch cũng như việc triển khai thi hành Luật trong thời gian sắp tới. Bên cạnh đó, Đoàn công tác cũng đã khảo sát cụ thể tình hình sử dụng phần mềm đăng ký và quản lý hộ tịch tại các địa phương, làm cơ sở để đưa ra các phương án để sử dụng phần mềm thống nhất và hiệu quả trong công tác này trên địa bàn tỉnh cũng như trong toàn quốc.
Sau hội nghị triển khai thi hành Luật, cùng với thực tiễn đăng ký và quản lý hộ tịch trong thời gian qua và yêu cầu, nhiệm vụ mới theo Luật Hộ tịch, UBND tỉnh sẽ chỉ đạo thực hiện các giải pháp sau nhằm đảm bảo thi hành hiệu quả Luật Hộ tịch:
2.1.Tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch:
Nhằm đảm bảo thi hành hiệu quả Luật Hộ tịch cần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch, trong đóphát huy hơn nữa vai trò của Sở Tư pháp và Phòng Tư pháp trong việc tham mưu UBND cùng cấp; phối hợp với các ban, ngành, đơn vị liên quan; tăng cường công tác hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra đối với hoạt động đăng ký hộ tịch, đặc biệt là đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài, thay đổi, cải chính hộ tịch…; kịp thời khắc phục các sai sót, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này.
2.2. Bảo đảm các điều kiện về phương tiện, cơ sở vật chất cho các cơ quan tư pháp:
Cấp uỷ, chính quyền các cấp tiếp tục quan tâm, bố trí kinh phí để trang bị thêm cơ sở vật chất, phương tiện, điều kiện làm việc cho tư pháp cơ sở nhằm phục vụ cho công tác tư pháp nói chung và công tác đăng ký, quản lý hộ tịch nói riêng ở địa phương đạt kết quả tốt hơn.
2.3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật:
Trong thời gian tới, các cấp, các ngành cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hộ tịch, qua đó nâng cao nhận thức về pháp luật cho người dân. Việc tuyên truyền cần được thực hiện thường xuyên, tăng cường phối hợp với các cơ quan, đơn vị, địa phương để đạt hiệu quả cao nhất. Các hình thức, biện pháp tuyên truyền cần được vận dụng linh hoạt, sáng tạo như: Tuyên truyền miệng, tuyên truyền thông qua phương tiện thông tin đại chúng, thông qua tài liệu tuyên truyền (Đề cương giới thiệu, phổ biến các văn bản luật, pháp lệnh; Tờ rơi, tờ gấp…); tuyên truyền thông qua việc tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, các hình thức thi sân khấu hoá, lồng ghép trong các cuộc giao lưu văn hoá, văn nghệ, tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý ...
2.4. Đẩy mạnh việc sử dụng phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch:
Với việc xác định Phần mềm đăng ký và quản lý hộ tịch phải đáp ứng được các yêu cầu như: Quản lý dữ liệu tập trung, cơ quan quản lý có thể truy cập sử dụng ở mọi nơi, mọi thời điểm; bảo đảm chính xác, đầy đủ thông tin, đáp ứng đầy đủ các nghiệp vụ đăng ký và quản lý hộ tịch theo quy định; bảo đảm chức năng tìm kiếm, báo cáo, thống kê dữ liệu; bảo đảm được tính bảo mật, an toàn, an ninh thông tin… hiện tại UBND tỉnh giao Sở Tư pháp tham mưu lựa chọn phần mềm phù hợp để phục vụ cho công tác đăng ký, quản lý hộ tịch trên địa bàn tỉnh. Dự kiến Sở Tư pháp sẽ phối hợp chặt chẽ với Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực lựa chọn Phần mềm đáp ứng được các yêu cầu chung theo Đề án xây dựng Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc của Bộ.
2.5. Giải pháp về đội ngũ công chức:
Để khắc phục những tồn tại, hạn chế của đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch hiện nay, Luật Hộ tịch đã quy định cụ thể tiêu chuẩn công chức trong lĩnh vực này phải có trình độ trung cấp luật trở lên, được bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch và có trình độ tin học phù hợp. Vì vậy, căn cứ vào kết quả rà soát bước đầu, UBND tỉnh sẽ tiếp tục chỉ đạo Sở Tư pháp chủ trì, phối hợp với Sở Nội vụ và UBND các huyện, thành phố, thị xã tiếp tục rà soát nhằm chuẩn hoá đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch trên địa bàn tỉnh.
Đồng thời, căn cứ các Kế hoạch của Trung ương, UBND tỉnh sẽ chỉ đạo xây dựng kế hoạch đào tạo, tổ chức tập huấn, hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ, bồi dưỡng kỹ năng, khả năng xử lý tình huống, gắn đào tạo với rèn luyện thực tiễn, thông tin những vấn đề mới và giải đáp các vướng mắc trong quá trình triển khai thi hành Luật.
2.6. Một số giải pháp khác
- Sở Tư pháp cần tăng cường công tác theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện Kế hoạch; kịp thời phối hợp với các Sở, ngành tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện.
- Đẩy mạnh công tác thực hiện Nghị định số 59/2012/NĐ-CP về theo dõi tình hình thi hành pháp luật.
- Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các ngành, các cấp có liên quan để đảm bảo hiệu quả triển khai thi hành Luật.
3. Những thuận lợi, khó khăn của tỉnh trong việc triển khai thi hành Luật
3.1. Thuận lợi:
- Sự quan tâm chỉ đạo của cấp ủy chính quyền địa phương đối với công tác hộ tịch: Thời gian qua, cấp ủy, chính quyền các cấp đã quan tâm chỉ đạo sâu sát công tác đăng ký và quản lý hộ tịch. UBND các cấp đã ban hành văn bản chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện nghiêm túc pháp luật về hộ tịch; chú trọng bố trí cán bộ công chức làm công tác đăng ký hộ tịch, đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc và các điều kiện phục vụ cho công tác góp phần đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao
- Sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban, ngành có liên quan: Các đơn vị liên quan đã phối hợp với ngành Tư pháp tuyên truyền, phổ biến giáo các văn bản QPPL liên quan đến công tác đăng ký, quản lý hộ tịch đến cán bộ, công chức ngành mình.
3.2. Khó khăn:
- Sự quan tâm và đầu tư cho công tác hộ tịch còn chưa đồng đều ở các địa phương; Điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí chưa đáp ứng yêu cầu nên việc triển khai thực hiện còn gặp nhiều khó khăn.
- Đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch phải đảm nhiệm nhiều việc, trong đó có việc đăng ký và quản lý hộ tịch. Trong khi đó, trên thực tế, tính chất chuyên môn của công tác hộ tịch và các công tác tư pháp khác (văn bản, tuyên truyền pháp luật, hòa giải…) rất khác nhau. Chính vì vậy, công chức Tư pháp - Hộ tịch không có thời gian đầu tư cho việc nghiên cứu, nâng cao trình độ chuyên môn cũng như cập nhật kịp thời những văn bản mới; cũng từ nguyên nhân này mà đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch không được chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, công chức Tư pháp - Hộ tịch chưa có chế độ ưu đãi đặc thù hoặc phụ cấp như một số chức danh tư pháp khác (công chứng viên, trợ giúp viên…). Xuất phát từ nhiều lý do chủ quan, lẫn khách quan, nên việc củng cố, kiện toàn đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch ở các cấp đang là một thách thức, khó khăn.
- Về việc chuyển giao thẩm quyền đăng ký hộ tịch: Các sự kiện hộ tịch có yếu tố nước ngoài ngày càng tăng, tính chất đa dạng và phức tạp hơn, trong khi đây là nhiệm vụ mới của UBND cấp huyện, do đó việc thiếu kinh nghiệm trong quá trình tham mưu thực hiện đang là khó khăn không tránh khỏi.
4. Kiến nghị, đề xuất
Để triển khai có hiệu quả Luật Hộ tịch, qua đó đưa công tác đăng ký, quản lý hộ tịch ngày càng đi vào nền nếp, góp phần khẳng định vai trò và vị thế của công tác đăng ký và quản lý hộ tịch trong công tác quản lý dân cư, UBND tỉnh kính đề nghị Bộ Tư pháp:
- Tiếp tục tham mưu hoàn thiện thể chế về hoạt động đăng ký, quản lý hộ tịch, đặc biệt là sớm ban hành các văn bản hướng dẫn Luật Hộ tịch; Bổ sung quy định chế độ phụ cấp ngành nghề cho công chức Tư pháp nói chung và hộ tịch nói riêng như các ngành thanh tra, tòa án, thi hành án dân sự...
- Xuất phát từ thực trạng cơ sở vật chất, tình hình sử dụng phần mềm đăng ký và quản lý hộ tịch ở các địa phương hiện nay cũng như yêu cầu triển khai thi hành Luật Hộ tịch trong thời gian tới, đề nghị Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực sớm xây dựng và hoàn thiện phần mềm đăng ký và quản lý hộ tịch phục vụ kết nối toàn quốc;
- Tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, hướng dẫn địa phương về công tác đăng ký, quản lý hộ tịch;
- Biên soạn các tài liệu phục vụ công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người dân và sách hướng dẫn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức hộ tịch.
- Hàng năm tổ chức bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ cho cán bộ, công chức thực hiện công tác này và có biện pháp giải đáp kịp thời những vướng mắc về nghiệp vụ tại địa phương./.