KẾ HOẠCH TRIỂN KHAI THI HÀNH LUẬT HỘ TỊCH

Ngày 20/11/2014, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật hộ tịch. Luật hộ tịch là đạo luật quan trọng liên quan đến việc bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có văn bản ở tầm Luật để điều chỉnh riêng về lĩnh vực hộ tịch, sau nhiều năm điều chỉnh bằng các Nghị định của Chính phủ. So với quy định pháp luật hộ tịch hiện hành, Luật hộ tịch có nhiều nội dung mới mang tính đột phá, cải cách mạnh mẽ công tác đăng ký, quản lý hộ tịch nói riêng và quản lý dân cư nói chung. Luật quy định việc cấp Số định danh cá nhân (nhằm mã hóa những thông tin cơ bản của công dân) khi đăng ký khai sinh; quy định ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch theo hướng hiện đại; xây dựng Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử để lưu giữ thông tin hộ tịch của cá nhân và kết nối, cung cấp thông tin hộ tịch cơ bản của cá nhân cho Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; tiếp tục phân cấp thẩm quyền đăng ký hộ tịch cho chính quyền địa phương; cải cách mạnh thủ tục hành chính trong đăng ký hộ tịch; cải tiến quy trình nộp, tiếp nhận hồ sơ, giấy tờ khi đăng ký hộ tịch; luật hóa tiêu chuẩn của đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch và đề cao trách nhiệm của đội ngũ này trong công tác đăng ký, quản lý hộ tịch, bảo đảm phục vụ nhân dân ngày một tốt hơn.

Để triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả và thống nhất trên toàn quốc các quy định mang tính đột phá của Luật hộ tịch, Quốc hội đã quyết định dành thời gian hơn 1 năm để chuẩn bị các điều kiện cần thiết. Trên cơ sở đánh giá những nguyên nhân của tồn tại, hạn chế trong công tác hộ tịch thời gian qua, Bộ Tư pháp thấy rằng, việc triển khai thi hành Luật hộ tịch cần có sự chỉ đạo thống nhất, kịp thời của Chính phủ, có phân công nhiệm vụ cụ thể và sự phối hợp thường xuyên, chặt chẽ giữa các Bộ, ngành, cơ quan Trung ương và Ủy ban nhân dân các cấp. Trong đó phải kể đến sự phối hợp giữa Bộ Công an với Bộ Tư pháp trong việc cấp Số định danh cá nhân cho công dân khi đăng ký khai sinh; việc quản lý, sử dụng Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử; việc kết nối, cung cấp, trao đổi thông tin giữa Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử và Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; sự phối hợp giữa Bộ Tư pháp với Bộ Nội vụ và Ủy ban nhân dân các cấp trong việc kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch trong bối cảnh đội ngũ công chức đang làm công tác hộ tịch hiện nay chưa bảo đảm tiêu chuẩn được quy định trong Luật để thực hiện nhiệm vụ được giao[1]; sự phối hợp giữa Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ với các Bộ, ngành, Ủy ban nhân dân các cấp trong việc bảo đảm các nguồn lực (về tổ chức, bộ máy, nguồn nhân lực, kinh phí, cơ sở vật chất cần thiết khác) cho việc triển khai thực hiện đồng bộ và hiệu quả Luật hộ tịch.   

Ngay sau khi Luật hộ tịch được Quốc hội thông qua, Bộ Tư pháp đã chủ động tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật hộ tịch theo hướng xác định rõ những nội dung trong Luật, quy định cụ thể nhiệm vụ của các Bộ, ngành và cơ quan liên quan trong việc tham mưu Chính phủ quy định chi tiết các nội dung đã được giao trong Luật, bảo đảm các nội dung của Luật được triển khai thực hiện có hiệu quả. Nội dung Kế hoạch bao gồm các biện pháp, nhiệm vụ cụ thể nhằm bảo đảm triển khai thi hành Luật, gắn với phân công, giao nhiệm vụ cụ thể, trách nhiệm tổ chức thực hiện của từng Bộ, ngành và địa phương, thời gian hoàn thành công việc.

Ngày 15/01/2015, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 59/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật hộ tịch (sau đây gọi là Kế hoạch), trong đó tập trung vào một số nội dung cơ bản như sau:

Một là, Bộ Tư pháp và các Bộ có liên quan (Bộ Công an, Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính…) cần khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ ban hành và ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật hộ tịch[2]. Công việc này cơ bản phải hoàn tất trong Quý III năm 2015.

Hai là, tổ chức rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan đến Luật hộ tịch, đề xuất sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật bảo đảm thi hành hiệu quả Luật hộ tịch.

Đây là công việc cần được triển khai ngay và trước tháng 6 năm 2015 cần hoàn thành việc rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, đề xuất sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để bảo đảm thi hành hiệu quả Luật hộ tịch. Việc rà soát tiếp tục được thực hiện cập nhật trong những năm tiếp theo. Trên cơ sở đó, hoàn thiện báo cáo kết quả rà soát và đề xuất sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới văn bản quy phạm pháp luật trình Thủ tướng Chính phủ. Kế hoạch giao Bộ Tư pháp là cơ quan chủ trì công việc rà soát ở Trung ương và ở địa phương giao Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chủ trì; Sở Tư pháp cần tích cực tham mưu, giúp UBND cấp tỉnh triển khai thực hiện việc này.

Ba là, tổ chức quán triệt thực hiện và tuyên truyền, phổ biến Luật hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành.

- Về tổ chức quán triệt thực hiện Luật hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành: Kế hoạch giao ở Trung ương Bộ Tư pháp chủ trì tổ chức 02 Hội nghị quán triệt thực hiện Luật hộ tịch tại khu vực phía Bắc và phía Nam cho cán bộ, công chức các Bộ, ngành và cấp tỉnh. Lãnh đạo Bộ đã có quyết định về việc tổ chức Hội nghị toàn quốc triển khai thi hành Luật Hộ tịch theo hình thức trực tuyến tại 63 điểm cầu trong ngày hôm nay; ở địa phương Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chủ trì tổ chức quán triệt thực hiện Luật hộ tịch cho cán bộ, công chức thuộc Phòng Tư pháp, các phòng, ban có liên quan thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện và Ủy ban nhân dân các xã, phường, thị trấn.

- Về tuyên truyền, phổ biến Luật hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành: Kế hoạch giao Bộ Tư pháp chủ trì biên soạn và cấp phát tài liệu phục vụ công tác tuyên truyền, phổ biến Luật hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành (thời gian hoàn thành tháng 10/2015 và các năm tiếp theo); tổ chức tuyên truyền, phổ biến Luật hộ tịch bằng các hình thức phù hợp với từng nhóm đối tượng, địa bàn (ở địa phương Kế hoạch giao Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện tổ chức thực hiện).

Bốn là, xây dựng Đề án Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc.

Kế hoạch giao Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan liên quan xây dựng Đề án Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc. Đây là công việc quan trọng, nhưng cũng khó khăn, phức tạp nên đòi hỏi được tiến hành theo lộ trình thích hợp để bảo đảm đồng bộ với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Kế hoạch giao trong Quý III/2015 hoàn thiện Đề án trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt về chủ trương. Trên cơ sở phê duyệt chủ trương của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp các Bộ, ngành có liên quan xây dựng và triển khai thực hiện Dự án khả thi cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc, dự kiến hoàn thành trên cả nước trước 30/6/2019 để kết nối, chia sẻ với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (do Bộ Công an chủ trì xây dựng).

Năm là, rà soát, đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ hộ tịch, kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch ở cấp huyện, cấp xã và Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài đáp ứng các tiêu chuẩn bảo đảm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao trong Luật hộ tịch.

Đây là nhiệm vụ rất quan trọng và cần được triển khai, hoàn tất trong giai đoạn chuyển tiếp (2015-2019). Mục đích nhằm thống kê, phân loại để có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ và kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch trên cả nước và tại Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, bảo đảm đủ tiêu chuẩn để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao trong Luật.

- Về rà soát đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch: Kế hoạch giao Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các cơ quan, tổ chức khác có liên quan thực hiện trong năm 2015 và cập nhật trong những năm tiếp theo. Cụ thể:

Ủy ban nhân dân các huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh: hoàn thành việc rà soát đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch tại địa phương trước 31/7/2015, báo cáo Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương kết quả rà soát và đề xuất Ủy ban nhân dân cấp tỉnh bố trí đủ công chức Phòng Tư pháp làm công tác hộ tịch, bảo đảm đủ công chức làm công tác hộ tịch khi chuyển giao thẩm quyền theo quy định của Luật.

Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương: hoàn thành việc rà soát đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch tại địa phương, đề xuất lộ trình đào tạo, bồi dưỡng và báo cáo kết quả về Bộ Tư pháp trước 31/8/2015.

Bộ Ngoại giao: hoàn thành việc rà soát đội ngũ viên chức ngoại giao, viên chức lãnh sự làm công tác hộ tịch tại các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, báo cáo kết quả về Bộ Tư pháp trước 31/8/2015.

Bộ Tư pháp tổng hợp kết quả rà soát, đề xuất kế hoạch đào tạo đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch, xây dựng báo cáo trình Thủ tướng Chính phủ trong tháng 10/2015.

- Về bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ hộ tịch cho đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch: Kế hoạch giao Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chủ trì thực hiện, bảo đảm trước ngày 01 tháng 01 năm 2020, 100% công chức làm công tác hộ tịch được bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch và tiếp tục thực hiện bồi dưỡng, nâng cao trình độ nghiệp vụ hộ tịch đối với tất cả công chức làm công tác hộ tịch trong những năm tiếp theo. Về phía Bộ Tư pháp, Lãnh đạo Bộ đã có quyết định về việc tổ chức 02 lớp tập huấn Luật Hộ tịch vào cuối tháng 10 và tháng 11 năm 2015, khi Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch đã được trình Chính phủ.

- Về kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch bảo đảm đủ tiêu chuẩn được quy định trong Luật hộ tịch: Kế hoạch giao Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp Bộ Nội vụ, Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện, bảo đảm trước 31/12/2019 đạt chỉ tiêu 100% công chức làm công tác hộ tịch có đủ tiêu chuẩn theo quy định của Luật hộ tịch[3]. Đồng thời, theo Kế hoạch, từ ngày 01/01/2016 trở đi, Ủy ban nhân dân các cấp chỉ bố chí, tuyển dụng mới những người đủ tiêu chuẩn theo quy định của Luật hộ tịch làm công tác hộ tịch.

Thực hiện Kế hoạch triển khai thi hành Luật hộ tịch ban hành kèm theo Quyết định số 59/QĐ-TTg ngày 15/01/2015 của Thủ tướng Chính phủ, ngày 14/02/2015, Bộ Tư pháp đã ban hành Quyết định số 333/QĐ-BTP ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật hộ tịch. Đồng thời, Bộ Tư pháp đã chủ động khẩn trương rà soát các quy định của Luật hộ tịch để tham mưu Chính phủ ban hành văn bản quy định chi tiết những nội dung được giao trong Luật; chủ động rà soát các quy định và sớm ban hành văn bản quy định các nội dung được giao trong Luật như: ban hành, hướng dẫn sử dụng, quản lý Sổ hộ tịch, Giấy khai sinh, Giấy chứng nhận kết hôn, trích lục và các biểu mẫu hộ tịch khác; quy định cụ thể điều kiện, trình tự đăng ký khai sinh, kết hôn, khai tử lưu động; quy định, hướng dẫn về thẩm quyền, thủ tục đăng ký hộ tịch, việc cấp bản sao trích lục hộ tịch cho công dân Việt Nam cư trú ở nước ngoài tại Cơ quan đại diện ...

Để chuẩn hóa đội ngũ công chức Tư pháp - hộ tịch theo quy định của Luật hộ tịch, Bộ Tư pháp đã phối hợp với Ủy ban nhân dân các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương rà soát, bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch và kiện toàn đội ngũ này, dự kiến từ nay đến năm 2016 sẽ chuẩn hóa đội ngũ công chức Tư pháp – hộ tịch và đến trước ngày 01/01/2020 phải hoàn thành việc đào tạo lại đối với toàn bộ đội ngũ này. Cùng với đó, Bộ Tư pháp sẽ chủ trì, phối hợp với Bộ Ngoại giao tổ chức các lớp tập huấn cho viên chức ngoại giao, lãnh sự được phân công làm công tác hộ tịch tại các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài.

Đăng ký và quản lý hộ tịch là hoạt động có ý nghĩa quan trọng đối với cả người dân và Nhà nước. Việc đăng ký hộ tịch tạo cơ sở pháp lý để người dân hưởng các quyền con người, quyền công dân, thông qua đó giúp cho Nhà nước bảo hộ tốt hơn các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Thực hiện tốt công tác đăng ký và quản lý hộ tịch sẽ giúp Nhà nước quản lý dân cư một cách chính xác, từ đó có biện pháp xây dựng, hoạch định và phát triển chính sách kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của đất nước một cách hợp lý, hiệu quả nhất. Do đó, để Luật hộ tịch sớm đi vào cuộc sống, đề nghị:

- Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quan tâm chỉ đạo, khẩn trương ban hành kế hoạch chi tiết, phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương để triển khai một cách thực chất, bài bản, chất lượng Kế hoạch thi hành Luật hộ tịch của Thủ tướng Chính phủ, trong đó tập trung chỉ đạo rà soát, đánh giá toàn diện đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch tại Ủy ban nhân dân cấp xã, cấp huyện; có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, kiện toàn để bảo đảm 100% công chức làm công tác hộ tịch tại địa phương đáp ứng đủ tiêu chuẩn theo quy định của Luật; thường xuyên quan tâm chỉ đạo công tác đăng ký hộ tịch trên địa bàn, đáp ứng kịp thời yêu cầu đăng ký hộ tịch của người dân; chỉ đạo Sở Tư pháp trong năm 2015 duy trì và thực hiện tốt công tác đăng ký các việc hộ tịch có yếu tố nước ngoài theo thẩm quyền và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để chuyển giao công tác này cho UBND cấp huyện từ ngày 01/01/2016.

- Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh cần quan tâm hơn nữa công tác đăng ký, quản lý hộ tịch trên địa bàn; thực hiện tổng rà soát, đánh giá đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch tại UBND cấp xã và các Phòng Tư pháp, đề xuất kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ để bảo đảm đủ tiêu chuẩn theo Luật; chuẩn bị mọi điều kiện cần thiết để thực hiện đăng ký các việc hộ tịch theo thẩm quyền từ ngày 01/01/2016; có kế hoạch thường xuyên tiến hành tuyên truyền, phổ biến pháp luật hộ tịch trong nhân dân.

Để bảo đảm công tác đăng ký, quản lý hộ tịch đối với công dân Việt Nam ở nước ngoài, đề nghị Bộ Ngoại giao quan tâm chỉ đạo các Cơ quan đại diện quán triệt đầy đủ, sâu sắc nội dung Luật hộ tịch, kịp thời giải quyết các việc hộ tịch của công dân Việt Nam ở nước ngoài; có kế hoạch chi tiết triển khai thực hiện Kế hoạch của Thủ tướng Chính phủ tại các Cơ quan đại diện; tiến hành rà soát, đánh giá đội ngũ viên chức ngoại giao, lãnh sự làm công tác hộ tịch để có kế hoạch bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch theo quy định.

Trên cơ sở quy định của Luật hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành Bộ Tư pháp sẽ tăng cường chỉ đạo cơ quan Tư pháp địa phương chuẩn bị tốt các điều kiện về cơ sở vật chất, con người để triển khai thi hành Luật, triển khai công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hộ tịch tại các địa phương bằng nhiều hình thức phù hợp, nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích người dân thực hiện quyền, nghĩa vụ đăng ký hộ tịch của mình. Đề nghị các cơ quan báo, đài tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến những quy định của Luật đến người dân trong và ngoài nước, góp phần nâng cao nhận thức để đưa Luật vào cuộc sống, bảo đảm ngày càng tốt hơn quyền, lợi ích của người dân./.